Anatomy of Time เวลาคือที่สุดของอำนาจทั้งมวล

Anatomy of Time ภาพยนตร์ปีที่สองของ จักรวัลย์ นิลธำรงอาจถูกเรียกง่ายๆ ว่าเป็น “กายวิภาคแห่งความเงียบงัน” เพราะบทสนทนาปรากฏให้เห็นเพียงน้อยครั้ง และเมื่อเป็นเช่นนั้น บทสนทนาเหล่านั้นก็ไม่ได้มีส่วนช่วยอะไรมากนักในโครงเรื่องของหนัง มีเพียงข้อยกเว้นเดียวเท่านั้น ในที่สุดเมื่อเราต้องเผชิญกับการสนทนาอันยาวนานระหว่างพ่อกับลูกสาวซึ่งมีการพูดคุยถึงศาสนาต่างๆ ในโลก 

ไม่สำคัญด้วยซ้ำว่าผู้ชายจะไม่เข้าใจข้อเท็จจริงทั้งหมดอย่างถูกต้อง (คริสเตียนเชื่อในพระเยโฮวา) เพราะเขาชี้ประเด็น เกี่ยวกับมนุษยชาติที่ติดอยู่ในระบบความเชื่อโดยไม่คำนึงถึงเชื้อชาติ ชาติ หรือศาสนา เป็นฉากที่มีความสำคัญต่อโครงเรื่องมาก เพราะการติดอยู่คือสิ่งที่หญิงสาวเมย์ (ประภามณฑล เอี่ยมจันทร์) ฟังพ่อของเธอจะเป็นในที่สุด

เนื้อเรื่องของ Anatomy of Time

“เวลา-กายวิภาคศาสตร์แห่งความเงียบงัน” เป็นภาพยนตร์ที่อาศัยการแสดงของนักแสดงหลักทั้ง 4 คนที่รับบทเป็นคู่รักที่ไม่สม่ำเสมอทั้งในอดีตและปัจจุบัน ตระหนี่ในอารมณ์ และเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ในการให้แนวคิดว่าสิ่งเหล่านั้นจะเป็นเช่นไร นิลธำรงแสดงมุมมองของหญิงสาวเพียงผู้เดียว โดยแทบไม่ต้องคำนึงถึงความสัมพันธ์ระหว่างเธอกับอดีตทหารคอมมิวนิสต์จนกลายมาเป็นพันธะสัญญาที่เข้มแข็งจนแม่เอมตัดสินใจทิ้งชีวิตชนชั้นกลางไว้เบื้องหลัง โดยลืมสิ่งที่พ่อพยายามสอนส่วนใหญ่ไป เธอเกี่ยวกับส่วนหนึ่งได้รับแรงบันดาลใจจากนวนิยายเรื่อง “เวลา” ของชาติ กอบจิตติ ซึ่งภาพยนตร์เรื่องนี้เป็นของชื่อเรื่อง 

ส่วนหนึ่งมาจากครอบครัวของผู้กำกับเอง ส่วนหนึ่งของภาพยนตร์เรื่องนี้ถูกสร้างขึ้นโดยมีฉากหลังเป็นเรื่องราวประวัติศาสตร์อันเจ็บปวดของประเทศไทยเกี่ยวกับการล่มสลายของไซ่ง่อน (พ.ศ. 2518) และ การสังหารหมู่ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (พ.ศ. 2519) ซึ่งนำไปสู่การก่อตั้งกลุ่มขวาจัดบางกลุ่มซึ่งระบุว่าเป็นคอมมิวนิสต์ แสดงให้เห็นไม่มากนักจริงๆ ไม่นับ 5 นาทีแรกของหนัง ซึ่งนายทหารหนุ่ม (วัลลภ รุ่งคำจาด) หนึ่งในสองบุคคลสำคัญในที่นี้ถูกนำเสนอถึงความโหดเหี้ยมของเขา ทำให้เกิดระบบใหม่ที่เขาเชื่อ จะเปลี่ยนประเทศสักวันหนึ่ง

องค์ประกอบการนำเสนอของ Anatomy of Time

องค์ประกอบอัตชีวประวัติมาจากประสบการณ์ที่แม่ของนิลธัมรงค์ต้องเผชิญกับพ่อซึ่งเป็นอดีตทหาร จึงได้ถ่ายทำฉากในร่มในบ้านของเธอ โดยภายในบ้านปรับเปลี่ยนให้กลายเป็นที่ที่แม่ดูแลสามี ทนกับอารมณ์แปรปรวนและทุกอย่างที่มาพร้อมกับการต้องดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย เรื่องราวที่ไม่เป็นเส้นตรงย้อนกลับไปกลับมาอย่างไร้ความปราณีจากอดีตอันยุ่งยากที่ทำให้ประเทศไทยบอบช้ำมาสู่ปัจจุบันที่นี่มีเพียงความเงียบเท่านั้นที่เข้าครอบงำ ภาระหนักหนาที่แม่เฒ่าต้องอดทนดูแลสามีที่ติดเตียงซึ่งอาจสูญเสียการควบคุม เหนือร่างกายของเขา แต่ตัวละครของเขาไม่ได้อ่อนลงแม้แต่นิ้วเดียว 

ไม่มีเส้นทางที่ชัดเจนที่เดินทางจากทศวรรษหนึ่งไปยังอีกทศวรรษหนึ่ง ทำให้ผู้ชมต้องไตร่ตรองถึงสิ่งที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาระหว่างวันแรกแห่งความหลงใหลและบทสุดท้ายของการอยู่ร่วมกันของคู่รัก ฉากที่แสดงถึงบทสุดท้ายของชีวิตของคู่สมรสถูกถ่ายทำเมื่อหกเดือนก่อนที่พวกเขาจะมองย้อนกลับไปในอดีต นี่ยังเป็นช่วงก่อนโควิด ง่ายกว่าที่จะถอนการยิง สิ่งหลังนี้เกิดขึ้นท่ามกลางมาตรการการแพร่ระบาดอย่างเป็นทางการครั้งแรก ซึ่งจำกัดความเป็นไปได้ในการแลกเปลี่ยนระหว่างนักแสดงจากสองรุ่น

บทวิจารณ์จากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติร็อตเตอร์ดัมปี 2022 

ในฉากแรกของเวลา-กายวิภาคศาสตร์แห่งความเงียบงันของจักรวัลย์ นิลธำรง มีผู้เห็นร่างอ่อนแอนอนอยู่บนเตียงในโรงพยาบาลอย่างไร้ชีวิตชีวา ขณะที่ผู้หญิงดูแลผู้ชาย นาฬิกาจะเดินเสียงดังในพื้นหลัง เธอใช้หน้ากากออกซิเจนแต่ก็ไม่เกิดประโยชน์ ชีวิตย่อมหลุดลอยไปจากเขาเหมือนลมพัดเบาๆ จากนั้นเธอก็ดึงสวิตช์ใบมีดออกมาและกรีดที่ต้นขาของเขาด้วยความแม่นยำทางการแพทย์ และดึงกระสุนออกมา เสียงปืนเริ่มจางหายไป และด้วยการตัดเฉือนที่เฉียบคม ภาพยนตร์จึงย้อนเวลากลับไป

เมื่อมาถึงจุดนี้ ผู้ชมไม่รู้อะไรเลยเกี่ยวกับคนสองคนนี้และเรื่องราวเบื้องหลังของพวกเขา หรือความสำคัญของสิ่งที่พวกเขาเพิ่งได้เห็น แต่ฉากนั้นก็ยังคงน่าหลงใหล เป็นผลงานการเล่าเรื่องที่ไร้คำพูดอันหรูหราที่สร้างตัวละครและฉาก แต่เหนือสิ่งอื่นใด คือการสื่อถึงบรรยากาศที่น่าหลงใหลของภาพยนตร์เรื่องนี้

โดยได้รับแรงบันดาลใจจากความทรงจำของพ่อแม่จักรวัล และฉากเปิดเรื่องนี้ถ่ายทำที่บ้านแม่ของเขา การใช้ตัวละครเป็นตัวแสดงแทนคนไทยรุ่นหนึ่งที่เติบโตมาในช่วงความขัดแย้งระหว่างรัฐบาลไทยกับสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์ที่เกิดขึ้นในช่วงทศวรรษปี 2503 และ 2513 ขณะเดียวกันก็อนุมานถึงบรรยากาศทางการเมืองในปัจจุบันของประเทศด้วย เรื่องราวแบ่งออกเป็นสองช่วงเวลา 

เมื่อเวลาย้อนเวลากลับไป เราได้พบกับ ‘สาวน้อย เมม’ (ประภามณฑล เอี่ยมจันทร์) ลูกสาวช่างซ่อมนาฬิกาที่ตกหลุมรักนายพล (วัลลภ รุ่งคำจัด) ทหารกองทัพเจ้าเสน่ห์ ปัจจุบันเราพบว่า ‘แม่เฒ่า’ (ทวีรัตน์ ลีลานุจา) คอยดูแลแม่ทัพสูงวัยที่ปัจจุบันเป็นสามีของเธออย่างขยันขันแข็ง ชายผู้อับอายขายหน้าจากการกระทำของเขาในช่วงสงคราม

ภาพยนตร์เรื่องนี้รวบรวมภาพจากผู้กำกับภาพ พุฒิพงศ์ อรุณเพ็ง (ผู้กำกับ Manta Ray, 2019) และการตัดต่อภาพลื่นไหลโดยลี ชาตะเมธีกุล (หุ้นส่วนตัดต่อประจำของอภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล) และคัทรินา วาร์เทนา โดยรวมแล้วดำเนินเรื่องอย่างไม่เร่งรีบ โดยดำเนินเรื่องช้าและเข้าใจเนื้อเรื่องชัดเจน ที่นี่ เวลาเคลื่อนไปอย่างเชื่องช้า อาจเป็นความผิดได้ แต่ฉากที่ดีที่สุดก็คือฉากที่ไม่ก้าวหน้าในการเล่าเรื่องเลย

ฉากที่แม่และพ่อของเธอพูดคุยถึงหลักคำสอนสำคัญของพุทธศาสนาได้แสดงถึงประเด็นสำคัญที่แฝงอยู่ในภาพยนตร์เรื่องนี้ (ศาสนา ศีลธรรม ธรรมชาติ เวลา ความทรงจำ) ในการแลกเปลี่ยนสั้นๆ เพียงครั้งเดียว ซีเควนซ์ที่เคลื่อนไหวอย่างไม่คาดคิดใกล้กับช่วงปิดของภาพยนตร์มุ่งเน้นไปที่จังหวะที่ไม่ใช่ของมนุษย์ในพื้นที่ชนบทที่เป็นที่ถ่ายทำ เช่น นกพูดคุยกัน ต้นไม้พลิ้วไหวตามสายลม ทุกอย่างช้าลงจนคลาน

ในที่สุด เราก็ได้เรียนรู้ว่าฉากแรกของหนังเรื่องนี้เป็นฉากเปิดน้อยกว่าและเป็นตอนจบมากกว่า แต่ก็รู้ว่าลำดับของสิ่งต่าง ๆ ก็ไม่สำคัญเช่นกัน ขณะที่ชายชราหายใจเข้าเฮือกสุดท้าย บทหนึ่งก็ปิดลง แต่ในภาพยนตร์เรื่องนี้ เวลาเป็นวงกลม และประวัติศาสตร์ไม่ได้เดินเป็นเส้นตรง 

สรุป

เวลา-กายวิภาคศาสตร์แห่งความเงียบงันเป็นภาพยนตร์ที่สองของจักรวัลย์ นิลธำรง ที่ถูกเรียกว่า “กายวิภาคแห่งความเงียบงัน” เนื่องจากมีการให้ความสำคัญกับภาษาพูดน้อยมาก โดยมุมมองของหญิงสาวเมย์เป็นจุดศูนย์กลางของเรื่อง ซึ่งเน้นถึงความติดอยู่ในระบบความเชื่อและการสนทนาระหว่างพ่อลูกที่สนทนาถึงศาสนาต่างๆ ในโลก ภาพยนตร์นี้นำเสนอประสบการณ์จากชีวิตส่วนตัวของผู้กำกับ และมีฉากที่ถ่ายทำในร่มของบ้านเพื่อแสดงถึงความยากลำบากในการดูแลสามีที่เป็นผู้ป่วยระยะสุดท้าย ผลงานนี้ยังนำเสนอประวัติศาสตร์ที่เจ็บปวดของประเทศไทย เช่นการล่มสลายของไซ่ง่อนและการสังหารหมู่ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งสร้างความเข้าใจในลักษณะของกลุ่มทางการเมืองในสังคมไทย

ติดตามข่าวสารหนังน่าดูได้ที่ : movies.doodido.com

หรือ ดูหนัง ออนไลน์ได้ฟรีที่ moviesdoofree.com

ขอบคุณแหล่งที่มาเพิ่มเติม : www.bfi.org.uk , www.asianmoviepulse.com